Η αναφορά του εκλεκτού φίλου και συναδέλφου Savvas Gridlock στη Βουδαπέστη ανακάλεσε στη μνήμη μας τα όσα γραφικά συνέβησαν εκεί στο πλαίσιο του διαβόητου 7ου Διεθνούς Διεπιστημονικού Συνεδρίου. Βέβαια, το ευεπίφορον των διανοουμένων στις εντάσεις και η παρεπόμενη έκρηξη ερίδων στα υψηλά εκείνα πνευματικά κλιμάκια της οικουμένης δεν ήταν ούτε τότε φαινόμενα καινοφανή. Ωστόσο, παρά τις σύντονες προσπάθειες που έχουν διαχρονικά καταβληθεί για την ερμηνεία τους, τα σχετικά ερωτηματικά αποδεικνύονται ανθεκτικότατα. Ευθύνεται γι’ αυτό η εγνωσμένη αδυναμία των επιστημόνων, που έχουν εθιστεί στον ρόλο του παρατηρούντος, να αναλάβουν εν προκειμένω εκείνον του παρατηρουμένου. Το είπε ωραία ο Γάλλος ανθρωπολόγος Φρανσουά Γιογιό: «Καθόλου εύκολο δεν είναι να θέσει κανείς τους οφθαλμούς του πίσω από τον φακό του μικροσκοπίου και συγχρόνως να τεθεί ο υπόλοιπος μπροστά του. Θα το μπορούσε ενδεχομένως η Νάντια Κομανέτσι˙αλλά ας μην αξιώνουμε από επιστήμονες τόση ευλυγισία...». Εν πάση περιπτώσει, ένα τόσο ακανθώδες θέμα δεν θα μπορούσε, ασφαλώς, να περιγραφεί με επάρκεια σε μια βραχεία ανακοίνωση, όπως αυτή της οποίας οι πρώτες αράδες εσύρθησαν ήδη. Ο συντάκτης της θα θεωρήσει τον κόπο του πλήρως δικαιωμένο, εάν επιτευχθεί κάτι πολύ λιγότερο φιλόδοξο: να περάσει η ώρα μέχρι να πα να φάει.

 

            Στο βήμα, θυμάμαι, βρισκόταν ο Γερμανός σημειολόγος Ούλριχ Φριχτενστάουγκενστάιν, όταν τον διακομιστή (server) του φτωχομπινεδιάρικου ratm τον έπιασε πάλι  «το γλυκύ του», όπως έλεγε η Παγώνα για τον θερμοσίφωνα του Αντωνάκη και της Ελενίτσας στην κλασική πια ταινία του Γιώργου Τζαβέλλα Η ΔΕ ΓΥΝΗ ΝΑ ΦΟΒΗΤΑΙ ΤΟΝ ΑΝΔΡΑ (1965). Η είδηση της εξέλιξης αυτής έφθασε επί πτερύγων ανέμου στον ομιλητή, ο οποίος σε μιαν ad hoc παρέκβασή του διατύπωσε την πρόβλεψη ότι «τώρα ο ρούλης θα γράψει ότι "σφίγγει ο κλοιός"[i]». Η χρονίως σοβούσα αντιπαλότητα μεταξύ Γερμανών και Άγγλων διανοουμένων είχε μόλις βρει μιαν αδόκητη δίοδο προς την επιφάνεια. Ο Λονδρέζος λατινιστής Ουίλιαμ Στοκ ανάλωσε όλο τον χρόνο της δικής του ομιλίας προσπαθώντας δήθεν να ρίξει περισσότερο φως στο θέμα, στην πραγματικότητα όμως επιδιώκοντας να υπονομεύσει την εκτίμηση του  Φριχτενστάουγκενστάιν με μείζον επιχείρημα ότι «ο ρούλης δεν θα διακινδύνευε ποτέ τη μετάδοση μιας καταφανώς ψευδούς είδησης, καθώς η επαναφορά του server θα έπληττε ανεπανόρθωτα τη δημοσιογραφική του φερεγγυότητα και θα τον εξέθετε στο κοινό του[ii]». Το συνέδριο δεν είχε ακόμη ολοκληρώσει τις εργασίες του, όταν ο ρούλης πράγματι έγραψε ότι σφίγγει ο κλοιός, γεγονός που ανέδειξε πανηγυρικά την προφητική οξύνοια των Γερμανών και προσέβαλε το κύρος της βρετανικής αντιπροσωπείας. Τα κωλοδάχτυλα έδωσαν και πήραν. Διό και στη συνέχεια ο Στοκ ανέλαβε να τονώσει το από την αμετροέπειά του (;) τρωθέν γόητρο της Γηραιάς Αλβιώνος, τονίζοντας ότι «όλοι γνωρίζουν πως οι αναγνώστες του sdna είναι ψυχοπνευματικά προγραμματισμένοι να δέχονται ως αληθές οτιδήποτε εμφανίζει τον Γαύρο και τους οπαδούς του σε θέση άμυνας», εντούτοις ο ίδιος είπε ό,τι είπε «κινούμενος από το περιώνυμο βρετανικό χιούμορ, για του οποίου την αποτίμηση απαιτούνται αισθητήρια απείρως λεπτότερα από τα χονδροειδή, εάν καν υπαρκτά, των Αλαμαννών». (Πώς το γύρισε έτσι ο πούστης;!)

            Αλλά, ενώ ο φιλέρευνος αρχειοδίφης θα εντοπίσει την αφετηρία των διαξιφισμών αυτών στα πρακτικά του συνεδρίου, θα πρέπει, προκειμένου να πληροφορηθεί και τα σχετικά με την κατάληξή τους, να αποταθεί μάλλον στους μόνους μάρτυρες των κατόπιν γεγονότων, ήγουν στα χαμίνια της ουγγρικής πρωτεύουσας. Διότι τα πρακτικά καθόλου δεν αναφέρονται στην επακολουθήσασα έξοδο Γερμανών και Άγγλων συνέδρων στους δρόμους της Βουδαπέστης, τον αρχικό ακροβολισμό τους σε επίκαιρες θέσεις της πόλης, τον πετροπόλεμο, τα ντου, το τελικό ταμπούρωμα των μεν στη Βούδα και των δε στην Πέστη και την αμφοτέρωθεν του Δουνάβεως αναφωνούμενη ιαχή: «Οι α-πό ’δώ- γαμάνε / τους α-πό -κει». Χριστουγεννιάτικες αναπολήσεις...
 

            Ας μου επιτραπεί να κλείσω υπενθυμίζοντας μια μεγάλη αλήθεια. Δεν πρέπει να ξεχνά ο άνθρωπος –ο άνθρωπος, λέω, όχι κατ’ ανάγκην ο επιστήμων- ότι η γλώσσα, τόσο ως λόγος (langue) όσο και ως ομιλία (parole), δεν είναι παρά ένα όργανο σύλληψης, οργάνωσης και, με κάποια τόλμη θα έλεγα, κοινωνικής συν-επεξεργασίας των πραγμάτων. Αλλά συμβαίνει τα ουσιωδέστερα πράγματα να μην παραδίδονται εύκολα στα ανθρώπινα όργανα, ακριβώς όπως δεν παραδίδονται στην προβοσκίδα του ελέφαντα, τον μάρσιπο του καγκουρό, το ρύγχος του ξιφία ή τις κεραίες του γυμνοσάλιαγκα. Και επειδή η προκρούστεια προσαρμογή της όποιας αληθείας δυνάμεθα ως άνθρωποι να συλλάβουμε στα ασφυκτικά καλούπια λέξεων, προτάσεων και παραγράφων είναι αφ’ εαυτής μια στρέβλωση όχι μικρή, δέον ενίοτε να μιλά κανείς –πώς να το πω;- ...ακανόνιστα. Το επιχείρησαν στη λογοτεχνία ο υπερρεαλισμός, ο λετρισμός, ο ντανταϊσμός. Ας κάνουμε κι εμείς μιαν απόπειρα:   

Ο Βαγγέλας κτλ. Αγαπάμε sdna και το γκόζμον όλονε, χρόνια πάρα πολύ πολλά, με ρέγουλα τα μελομακάρονα, δεν φτάνουν για όλοι, Μήτσαρος έφα: «Στο Βιλαμπάχο ακόμα τρίβωνε !...»